دندان (به اوستایی:dentan و به سانسکریت:denta)[۱]ساختارهایی سفیدرنگ در درون فک یا دهان بسیاری ازمهرهداران میباشند که برای خوردن و جویدن و تکه تکه کردن خوراک به کار میروند.دندانها از استخوان ساخته نشدهاند، بلکه ازبافتهایی با درجه سختیهای گوناگون ساخته شدهاند.انسان دارای ۲۰ دندان شیری و ۳۲۲ دندان همیشگی میباشد.همچنین در انسانها، دندان نقش بسیار برجسته ای در سخن گفتن و ادای صحیح کلمات بازی میکند.یک فرد برای آنکه دندانهای سالمی داشته باشد باید در شبانه روز دستکم ۲ بار مسواک بزند.[۲]
دندان |
دندانهای یک فرد بالغ.
|
عکس سی.جی.آی از نمای عقب دندانها از داخل دهان
|
شناسهها |
دورلندز /السویر |
Tooth |
واژگان آناتومی |
A05.1.03.001 |
افاماِی |
75150 |
واژگان کالبدشناسی |
ساختمان دندانویرایش
ساختمان دندان انسان
دندان از بخش های گوناگونی ساخته شدهاست.بخشهایی از دندان دیدهمیشوند و بخشهایی از آنهم زیر لثه جای دارند.بخش دیدهشدنی دندان را تاج دندان مینامند.تاج دندان از مینای دندان پوشیده شدهاست که ماده سخت و درخشنده ای است.در زیز مینا، عاج دندان وجود دارد که از مادهای استخوانمانند ساخته شدهاست.عاج بیشترین بخش دندان را تشکیل میدهد.عاج از مغز دندان نگهداری میکند.مغز دندان جایی است که عصب دندان وجود دارد.ریشه پایینترین و آخرین قسمت دندان است که کاملاً درون لثه و آرواره جای دارد.بین لثه، بخشی استخوانی به نام ساروج وجود دارد که در واقع همچو چسب سرشتی بدن بوده و دندان را سفت به استخوان آرواره چسباندهاست.[۳]
دندان نوزادویرایش
نوزاد حتی قبل از به دنیا آمدن دندانهای اولیه دارد، اما آنها در زیر پوست لثه قرار دارند و قابل دیدن نیستند.در شش یا هفتماهگی دندانهای نوزاد شروع به درآمدن میکنند.بیشتر بچهها وقتی به سن ۳ سالگی میرسند تمام دندانهایشان به طور کامل در میآید.به این دندانهادندانهای شیری میگویند.با بزرگ شدن کودک دندانهای شیری او یکییکی از جای خود در میآیند.این اتفاق بیشتر در سن شش یا هفتسالگی میافتد.در عصب دندان رگهاو مویرگهای خونی وجود دارند که دندان را تغذیه میکنند و آن را سالم نگاه میدارند.
گونههای دندانویرایش
تعداد دندانهای شیری بیست عدد (در هر آرواره ۱۰ عدد) بوده که به مرور میافتند و ۳۲ عدد دندان دائمی جای آنها را میگیرند.تکامل این دندانها از دوره جنینی آغاز میشود و بعد از تولد در سنین شش ماهگی در میآیند.
تعداد دندانهای دائمی ۳۲ عدد (۱۶ عدد در هر آرواره) میباشند.رشد آنها از شش ماهگی آغاز میشود و تا بیست سالگی که دندانهای عقل در میآیند ادامه مییابد.
دندانهایی که در وسط و قسمت جلویی دهان وجوددارند و به راحتی قابل دیدن هستند دندانهای پیشین نام دارند..۴ دندان پیشین در بالا و ۴ دندان در پایین قرار دارند.دندانهای پیشین سطح صافی دارند و برای بریدن و خردکردن به کار میروند.
چهار دندان نیش در مجموع در دهان وجود دارد که ۲ تای آنها در بالا و دو تای دیگر در پایین قرار دارند.این دندانهای نوکتیز برای پارهکردن غذا و سوراخکردن استفاده میشوند.
به هشت دندان کوچکی که دوبهدو کنار دندانهای نیش قرارمی گیرند دندانهای آسیای کوچک گفته میشود.
به دوازده دندان که در چهار بخش انتهایی طرفین فکهای بالا و پایین قرار میگیرند، دندانهای اسیای بزرگ گفته میشود.آنها را دندانهای اسیای اول، دوم، سوم (دندان عقل) هم مینامند.
وقتی فرد به سن ۱۶ تا ۲۰ سالگی میرسد ۴ دندان آسیای بزرگ (آسیای بزرگ سوم)وی در انتهای دهان شروع به رشد میکنند که با نام دندان عقل شناخته میشوند.این دندانهادر جویدن غذا نیز تأثیر بسزایی ندارند، اما بعضی افراد معتقدند که این دندانها در انسانهای اولیه برای جویدن و خرد کردن غذا به کار میرفتهاست.[۴]
پوسیدگی دندانویرایش
پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی قابل انتقال است.میکروبها فعالیت خود را در سطح دندان آغاز میکنند و سپس در ساختمان آن پیشرفت میکنند.میکروبها با استفاده از مواد قندی، اسید تولید میکنند که به بافت سخت دندانها آسیب میرساند.پوسیدگی از دندانی به دندان دیگر سرایت میکند.[۵]
کشیدن دندان شیری پیش از ۴ سالگی موجب اختلال در تکلم کودک میشود.[۶]
درد دندانویرایش
درد دندان یکی از مشکلاتی که معمولاً به دلیل اهمال و غفلت در بهداشت دهان و دندان ایجاد میشود، دندان درد و فساد دندان است. وجود درد در یک یا چند دندان، معمولاً علامت وجود مشکل، در دندانها یا لثهها است؛ البته باید به این نکته توجه داشته باشید که درد دندان، گاهی بسیار خفیف و کم میباشد و گاهی بسیار شدید بوده، برای نوجوان قابل تحمل نمیباشد. یکی از راه های بسیار مؤثر در تسکین دندان درد استفاده از گل میخک می باشد.
جستارهای وابستهویرایش
قسمتهای مختلف دندانویرایش
تاج دندانویرایش
ریشه دندانویرایش
منابعویرایش
- ↑ دندان در ریشهشناسی برخط
- ↑ دندان در دانشنامه رشد
- ↑ ساختمان دندان
- ↑ دندان
- ↑ وبگاه دکتر صادقی
- ↑ وب دا؛ ۲۳ مهر ۱۳۹۰